بررسی رابطه منبع و مخزن ژنوتیپ های گندم تحت شرایط مطلوب و تنش گرمای آخر فصل در خوزستان

به منظور تعیین منشاء محدودیت عملکرد دانه در شرایط محیطی متفاوت و نیز محدودیت ناشی از گرمای دوره آخر رشد و نمـو گندم این تحقیق با شرکت 20 ژنوتیپ گندم نان و دوروم و در دو آزمـایش جـداگانه هریک در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تـکرار در دو سال زراعی 79-1378 و 80-1379 اجراء گردید. آزمایش اول در اوائل آذرماه به عنوان شــرایط مساعــد ((favourable conditions و آزمایش دوم در اوائــل بهمــن مـــاه به عنــوان شــرایط نـامـساعد مـحیطی، (unfavourable conditions) کشت گردیــد. پنــج تـا هفــت روز پــس از گرده افشانی، تیمار حذف برگ پرچم بـرای مطالعه محدودیت مخزن و تـیـمار حـذف سنبلچه های یک طرف سنبله بـرای مـطالعه مـحـدودیـت مـنـبـع اعـمال گردید. پس از بـرداشـت، درصد مـحدودیت های منبع و مخزن بر اساس متوسط وزن دانه های باقی مانده سنبله های تیمار و سنبله های شاهد (بدون حذف برگ پرچم و سنبلچه های یک طرف سنبله) و میزان تشدید محدودیت منبع محاسبه گردید. نتایج نشان داد که کلیه ژنوتیپ ها فاقد محدودیت مخزن بودند و سهم برگ پرچم در اندوخته دانه به طور متوسط 12 درصد بود. اغلب ژنوتیپ های مورد مطالعه محدودیت منبع داشتند. این محدودیت در شرایط مساعد بین 8/34 –0 درصد (متوسط 6/12%) و در شرایط نامساعد بین 2/41-7/5 درصد (متوسط 2/17%) متغییر بود. بنابراین در اثر مواجه شدن با گرمای آخر فصل محدودیت منبع به طور متوسط حدود 6% تشدید گردیده است . هم چنین نتایج نشان دادند، ژنوتیپ هایی که اندازه دانه بـزرگ تری داشتند، محدودیت منبع آن ها نیز بیشتر بود. وزن دانه نقش اساسی در تعیین عملکرد نهایی نداشت و کمبود عملکرد دانه را باید در دو مؤلفه دیگر عـملکرد یعنی تعداد سنبله در مترمربع و تعداد دانـه در سنبله ( تعداد دانه در مترمربع)، جستجو نمود.